کُرانی آیت یا الحمدُللہ، سبحان اللہ ءُ دگہ۔۔۔۔ ءِ نبیسگ ءِ رھبند۔

جھد ءِ کاروان:
کُرانی آیت یا الحمدُللہ، سبحان اللہ ءُ دگہ۔۔۔۔ ءِ نبیسگ ءِ رھبند۔
ایم شکاری

باز سنگت گْوش اِیت شما کہ دری بزاں اربی آباں نہ زور اِت گڑا “بِسمِلّاھِر رھمانِر رھیم یا الھمدُ لِلّاہِ ربِل آلمین” یا گڑا “بسم اللہ الرھمان الرھیم ءُ الھمدللہ رب الآلمین” ءُ دگہ دگہ۔۔ ءَ چوش نبشتہ بکن اِت۔
اگاں ناں گڑا رومن رھبند ءَ بہ زور اِت کہ اود ءَ اگاں بسم اللہ۔۔۔۔ ءَ چوش
besmellah errahman erraheem
نبشتہ بکن ئے پرواہ نیست۔
سکیں ھَیرانی گپے !
اے گیشتر انچیں مردم اَنت کہ آیاں زبان ءِ سْیاھگ یا بُنرھبند (صرف و نحو یا گرامر) ءِ بارہ ءَ ھچ سرپدی نیست، اے بس کمّے باز نبیسگ زان اَنت،
چوناھا ایدگہ زباناں ادیب ءُ زانتکار ھما مردماں گْوش اَنت کہ آیاں ھما ازم ءِ جند دگہ مزنیں استاد ءُ زانتکارانی کرّ ءَ ونتگ، ھمک وانوک ادیب یا زانتکار گْوشگ نہ بنت بلکیں آ بس وانوک گوشگ بنت۔
بلے بلوچی زبان چوش نہ اِنت، اد ءَ ھرچ ھما مردم ادیب گوشگ بیت کہ آ کمّے باز وانگ یا نبیسگ زانت بزاں بلوچی ءَ لس وانوک نیست ھرچے ھست درست ادیب ءُ زانتکار اَنت، پمیشکا ما ھمک بلوچی وانوک ءَ استاد استاد گوشیں، ءُ آ استاد گند اِیت کہ پووو مردم من ءَ استاد گوشگ ءَ اَنت، آ ھم بگلُکاں چست بیت کہ من مزنیں استاد ءُ زانتکارے آں۔
نوں کہ جاور چوش اَنت پمیشکا سک دیر گْوَستگ بلے انگت بلوچی زبان وتی تچکیں راہ ءَ گپت نہ کنت۔

نوں من کایاں وتی بنگپ ءِ نیمگ ءَ:
اولی گپ ایش اِنت کہ زاناں کَے ءَ گوشتگ کہ ما دگہ زبانے ءِ سرجمیں گپ ءُ گالرداں گوں بلوچی آباں نبیس ایں؟
من نہ زاناں پرچا اینچکیں ارزانیں گپے ءَ مردم سرپد نہ بنت، ما گوشگ ءَ ایں کہ بس بلوچی زبان ءِ گپ ءُ ھبر گوں بلوچی رھبند ءُ آباں نبیسگ بنت، دری زبانانی اناں۔
کُرانی آیت کہ اربی زبان ءَ اَنت گڑا ساپ زاھر اِنت گوں اربی آب ءُ رھبنداں نبیسگ بنت۔
وھدیکہ من یک بلوچی نبشتانکے نبیسان ءُ گپ گپ ءَ من ءَ دری زبان ءِ گالرد ءُ گپے پہ دروَر وتی نبشتانک ءِ تہ ءَ آرگی بیت، نوں اگاں من آ دری زبان ءِ گپ رجانک کت ءُ وتی نبشتانک ءَ ھور کت گڑا وتی زبان ءِ رھبند ءَ نبیسان ئِے بلے اگاں رجانک نہ کت بلکیں ھما زبان ءِ جند ءِ گپ نبشتہ کت گڑا ساپ زاھر اِنت ھما زبان ءِ رھبند ءَ نبیسگ بیت۔
دروَر:
من یک سھابی یے ءِ کسہ ءَ نبشتہ کنگ ءَ اِتاں کہ “آ سھابہ ءَ سک باز جنگ کت ءُ گُڈسر ءَ بازیں تیرے لگّ اِت ئِے ءُ شھیدی وھد ءَ گْوشت ئِے کہ “فُزتُ وَ رب الکعبۃ” )
ایشی ءَ من ھمے وڑ ءَ نبیساں، چوش اناں کہ “پُزتو وَ ربّل کابہ” یا “پُزتو و رب الکابہ”

یا اگاں یکے پارسی نبشتانکے نبیسگ ءَ اِنت ءُ گپ گپ ءِ تہ ءَ انگلش گپے آرگ لوٹ ایت گڑا انگلش ءِ گپ ءَ ھما انگلش ءِ رھبند ءَ نبیس ایت، پارسی ءِ اناں۔ چوش کہ گْوش اِیت
“مردم ءِ تہ ءَ باید اِنت مردمگِری بہ بیت انچوش کہ یک زانتکارے ءَ گْوشتگ:
The best thing is humanity”
اے نوں چوں نبیسگ نہ بیت کہ
“دی بیست تینگ اِز ھیومنتی”

اد ءَ من بس دو دروَر دات، درستیں زبانانی رھبند انچوش اِنت۔
بزاں وھدیکہ تو وتی نبشتانک ءِ تہ ءَ دری گالرد ءُ گپے کار ئے گڑا چوبی تو ھما زبان ءِ گپ ءَ چہ ھما زبان ءَ گیگان (کُپی) کنگ ءُ تِچک ءَ وتی نبشتانک ءِ تہ ءَ ایر کنگ ءَ ئے، (ھو البت اگاں دری زبان ءِ گپ ءَ تو وتی زبان ءَ رجانک کن ئے وتی نبشتانک ءَ ایر کن ئے گڑا ایشی ءِ ھسابے دگہ، اے وتی زبان ءِ رھبند ءَ نبیسگ بیت)

چوشیں گپ ءُ گالرد یا آیتانی کانود ھمیش اِنت۔
نوں اے کانود ءِ رِد ءَ
بسم اللہ الرحمان الرحیم،
الحمد للہ، سبحان اللہ،
قل ھو اللہ احد ءُ دگہ انچش نبیسگ بنت۔
ایشاں چوبی تو تِچک ءَ چہ اربی ءَ گیگان (copy past) کنگ ءُ وتی نبشتانک ءَ ھور کنگ ءَ ئے۔

البت دری نامانی کانود دگرے، دری نام گوں وتی زبان ءِ رھبند ءَ نبیسگی اَنت، چے ءَ کہ اے بُندر ءَ بِلّے توری دری نام اَنت بلے نوں تو زرتگ ءُ وت ءَ پِر کتگ اَنت گڑا بزاں اے نوں تئی زبان ءِ گال اَنت، چہ دری زبان ءَ بومی سازی کتگ ءُ وتی زبان ءَ ھوار گیتکگ اَنت۔
پمیشکا اربی ءِ “محمد، حامد ءُ دگہ دگہ” وھدیکہ بلوچی نبشتانکے ءَ آتک اَنت گڑا بلوچی رھبند ءَ بزاں “مھمد، ھامد ۔۔۔۔” نبیسگ بنت۔
انچوش کہ ھمک زبان ھمے وڑ ءَ کنت پہ دروَر پارسی ءَ وھدیکہ انچیں نامے نبیسگی بوت کہ آ نام ءَ انچیں آب مان اِنت کہ پارسی ءَ نیست اِنت گڑا پارسی ءِ وتی رھبند ءَ نبیسگ بیت۔ دروَر:
گَٹّ، ڈِمپگ۔۔۔ (جاگھانی نام اَنت)
پارسی ءَ ” گَت، دِمپگ” نبیسگ بنت۔
ھمے وڑ ءَ
باھوٹ (مردمے ءِ نام اِنت)
پارسی ءَ “باھوت” نبیسگ بیت، چے ءَ کہ پارسی ءَ “ٹ ءُ ڈ” نیست اِنت۔

باز مردم گْوش اِیت کہ مھمد اناں بلکیں باید اِنت “محمد” نبیسگ بہ بیت، پرچاکہ “محمد” ءَ مانا ھست بلے مھمد ءِ مانا چے اِنت؟

منی واجھیں بْرات “مھمد” ءِ مانا ھما اِنت کہ “محمد” ئیگ اِنت، وھدیکہ من ءَ مھمد ءِ مانا چارگی بیت گڑا من “محمد” ءِ مانا ءَ چاراں۔
انچوش کہ اگاں یک بلوچے بگوش ایت کہ پارسی ءَ “گَٹّ ءُ باھوٹ” ءِ بدل ءَ پرچا “گَت ءُ باھوت” نبشتگ؟ اگاں نبشتگ ئِے گڑا “گَتّ ءُ باھوت” ءِ مانا چے اِنت؟
پارسی ءَ نبشتگیں گَت ءُ باھوت ءِ مانا ھما “گَٹّ ءُ باھوٹ” ءِ مانا اِنت، دگہ ھچ پرک نیست بس پارسی ءَ بلوچی ءِ گال وتی رھبند ءَ نبشتگ اَنت۔

کسے کہ راستی ءِ شوھاز ءَ اِنت، آ اے گپ ءَ زوت سرپد بیت پرچاکہ اینچکیں گرانیں گپے نہ اِنت، بلے اگاں کسے راستی ءِ شوھاز ءَ نہ اِنت، بس ھرچے کہ آئی ءِ دل لوٹ اِیت کنت گڑا چوشیں مردم ھجبر سرپد نہ بیت۔

چرے نبشتانک ءَ منی مراد اے ھجبر نہ اِنت کہ ستم اربی سْیاھگ یا رومن سْیاھگ زیرگ بہ بیت، اناں ۔۔ چرے نبشتانک ءَ منی مراد ھما واجھانی گپ ءِ پسو اِنت کہ آ گْوش اَنت باید اِنت رومن سْیاھگ زیرگ بہ بیت کہ اود ءَ دری آبانی مشکل نیست، اربی سْیاھگ ءَ دری آبانی مشکل ھست۔
اگاں اربی سْیاھگ ءَ زیرئے گڑا اربی ءِ درستیں آب زیرگ بہ بنت۔
اناں اربی سْیاھگ ءَ ھچ دری آبانی مشکل نیست، اگاں کسے ءَ منّگی اِنت اربی آباں در بکنت ءُ گوں بلوچی آباں بلوچی نبشتہ بکنت، بلے اگاں کسے ءَ منّگی نہ اِنت آ رومن سْیاھگ ءَ ھم پَیم نہ بیت پرچا کہ اود ءَ ھم دری آب ءِ جیڑو ھست اِنت، رومن ءَ ھم (f, gh, kh) بزاں “ف، غ، خ” ءِ مشکل ھست اِنت، ایشاں گڑا چتور کنت؟

بلوچی زبان میزران بات۔

ایم شکاری
13 اپریل 2023 (شیراز)
جھد ءِ کاروان
https://t.me/juhdekarwan